فسخ نکاح در قانون مدنی ایران و فرق آن با طلاق و چگونگی پرداخت مهریه :

ماده ۱۱۲۱ الی ۱۱۳۲ قانون مدنی به فسخ نکاح اختصاص پیدا کرده است و عیوب مرد و زن که حق فسخ نکاح برای طرفین ایجاد می کند، کاملا در آن درج گردیده است.

اما موضوعی که حائز اهمیت می باشد «تکلیف مهریه» در فسخ نکاح و تفاوت آن با طلاق است.

مثال های زیادی در این رابطه وجود دار مثلا تصور کنید مردی دخترخانومی را به عقد خود درآورد و پس از عقد متوجه عدم بکارت خانم می شوند یا خانمی با مرد سالمی ازدواج می نماید و پس از ازدواج متوجه جنون دایم یا ادورای وی می گردد.

اما آنچه که در اذهان عمومی جای گرفته اینست که اگر تقاضای فسخ عقد نکاح را بدهند از پرداخت مهریه معاف می گردند، در صورتی که قانون بر خلاف این عقیده می باشد.

ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی اشعار می دارد: «هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است.»

در این ماده اعلام شده که اگر زن باکره باشد در صورت فسخ، مهریه به وی تعلق نمی گیرد، مگر اینکه مرد بیماری عنن (ناتوانی جنسی) داشته باشد که در این صورت نصف مهریه به وی تعلق می گیرد.

این در صورتی است که اگر زوجه باکره نباشد زوج موظف است در هر صورت فسخ مهریه زوجه را پرداخت نماید. زوجه نیز اگر مطرح کننده دعوی فسخ عقد باشد با توجه به بیماری های مندرج در قانون مدنی در صورتی که باکره نباشد می تواند تمام مهریه خود را نیز همراه فسخ نکاح دریافت کند.

تنها فرقی که فسخ نکاح با طلاق دارد اینکه اگر زوجه در زمان باکره بودن تقاضای طلاق دهد یا زوج در زمان باکرگی زوجه را مطلقه کند، می بایست نصف مهریه پرداخت شود اما در فسخ نکاح اگر زوجه باکره باشد مهریه ای به وی تعلق نمی گیرد.

اما در صورت عدم بکارت زوجه چه در طلاق و چه در فسخ نکاح هیچ تفاوتی در پرداخت مهریه نیست و تمام مهریه می بایست پرداخت شود؛ چون بسیاری از افراد به این تصور که چون موارد فسخ نکاح در زوجه آشکار شده قادر هستند که از فسخ نکاح استفاده نمایند و از پرداخت مهریه به زوجه رهایی یابند.

در صورتی که فقط باکره بودن زوجه است که موجبات رهایی از پرداخت مهریه را در فسخ نکاح فراهم می کند، اما اگر زوجه باکره نباشد حال اگر مجنون باشد یا بیماری های دیگری از قبیل قرن، جذام، برص، افضاء، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم داشته باشد مرد اگر بخواهد نکاح را فسخ کند (با دارا بودن شرایط) می بایست تمام مهریه زوجه را بپردازد.

ابتدا به نظر می رسد بهتر است در صورت (عدم بکارت زوجه) زوج همیشه مطابق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی از خواسته طلاق استفاده کند تا از فسخ نکاح و در این باب دیگر نیاز نیست که به بیماری های فوق الاشعار در دادگاه اشاره نماید، یا اقدام به اثبات تدلیس در دادگاه کند و دلیل ارائه دهد؛ چون در هر دو حالت می بایست تمام مهریه را پرداخت کند، این موضوع از مفهوم مخالف ماده ۱۱۰۱ برداشت می شود.

اما به این راحتی ها هم نیست این فقط در باب (مهریه) است.

اگر زوجه بخواهد عقد نکاح را فسخ کند در صورت بکارت زوج هیچ مهریه ای پرداخت نمی کند و در صورت عدم بکارت زوج تمام مهریه را پرداخت می کند اما در خصوص طلاق اگر زوج بخواهد زوجه را مطلقه نماید در صورت بکارت نصف مهریه و در صورت عدم بکارت:

تمام مهریه
اجرت المثل ایام زندگی
در صورت دارا بودن شرایط، نصف دارایی
نفقه معوقه و دوران عده را نیز باید همراه مهریه بدهد.