گواهی حصر وراثت که در قانون امور حسبی تصدیق انحصار وراثت نام دارد، سندی رسمی است که در آن مشخص می شود چه کسانی و با چه نسبتی، از اموال متوفی ارث می برند. در این مقاله به طور اختصاصی شرح می دهیم که گواهی حصر وراثت چیست و برای دریافت آن چه مراحلی باید طی شود. اما شاید بپرسید چرا باید برای دریافت این گواهی اقدام کرد؟ پاسخ این است که برای افراز، فروش یا تنظیم سند رسمی اموال غیر منقول متوفی، باید گواهی انحصار وراثت یا کپی آن به اداره ثبت تسلیم گردد. همچنین برای دریافت مفاصا حساب مالیاتی ارائه این گواهی ضرورت دارد. در این گواهی لیست همه وراث و سهم هر یک از آنها به طور دقیق مشخص می شود. بنابراین دریافت این گواهی اهمیت زیادی دارد. سوال مهم بعدی این است که چه کسانی می توانند برای درخواست گواهی انحصار وراثت اقدام نمایند؟ هر یک از وراث و همچنین کسانی که نفعی در اموال متوفی دارند، با ارائه مدارک لازم می توانند برای انجام این امر دادخواست تنظیم کنند. توجه نمایید طبق اخباری که از سوی سازمان ثبت احوال اعلام شده است، در آینده نزدیک نحوه صدور گواهی حصر وراثت تغییر خواهد کرد. بنابراین لازم است قبل از هر اقدامی با کارشناسان این حوزه مشورت نمایید.
انحصار وراثت چیست؟
برای پاسخ به سوال اصلی مقاله یعنی «گواهی حصر وراثت چیست؟» باید ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که حصر وراثت چیست؟ حصر وراثت به معنای تعیین تعداد وراث و مقدار سهم الارث هر کدام است.
گواهی حصر وراثت چیست؟
حال به این سوال پاسخ می دهیم که گواهی حصر وراثت چیست؟ گواهی حصر وراثت یا گواهی انحصار وراثت گواهی رسمی است که در آن تعداد و مشخصات تمام وراث و همچنین میزان سهم الارث هر کدام مشخص شده است.
اینکه چه کسانی و به چه مقدار از اموال متوفی ارث می برند در قانون مدنی به طور دقیق مشخص شده است. بر این اساس وراث یا نسبت خونی با متوفی دارند و یا نسبت سببی (به سبب ازدواج). همچنین وراث طبقات و درجات جداگانه ای دارند. به عنوان مثال والدین، همسر دائم و فرزندان متوفی در طبقه اول قرار دارند و فرزندان فرزندان (نوه ها)، در درجه دوم از طبقه اول هستند. تا زمانی که درجه اول از هر طبقه زنده باشند، درجه دوم ارث نمی برند. همچنین اگر هیچ کدام از افراد طبقه اول در قید حیات نباشند، طبقه دوم ارث می برند. به همین صورت وراث طبقه سوم در صورتی سهم می برند که هیچ کدام از وراث طبقه دوم در قید حیات نباشند.
انواع گواهی انحصار وراثت
گواهی حصر وراثت بر دو نوع است: محدود و نامحدود. اگر اموال باقی مانده از متوفی بیش از ۵۰۰ میلیون ریال باشد باید گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر شود. مهمترین تفاوت بین دو نوع گواهی این است که درخواست حصر وراثت نامحدود نیازمند انتشار آگهی است. یعنی برای اطمینان از آگاهی همه وراث در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه های محلی، درخواست حصر وراثت آگهی می شود. هزینه این آگهی بر عهده مرجع قضایی رسیدگی کننده به درخواست حصر وراثت است. عملیات مربوط به حصر وراثت یک ماه بعد از تاریخ نشر آگهی انجام می گیرد.
مراحل انحصار وراثت
برای درخواست حصر وراثت و دریافت گواهی مربوطه باید حداقل یکی از وراث به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و درخواست کتبی خود را به مرجع قضایی صالح تسلیم نماید. موضوع این دادخواست «تقاضای صدور گواهی حصر وراثت» است. شورای حل اختلاف واقع در آخرین محل اقامت متوفی، صلاحیت رسیدگی به درخواست و «صدور گواهی حصر وراثت» را دارد. توجه فرمایید لازم نیست تمام وراث برای این منظور مشارکت نمایند، درخواست فقط یکی از وراث یا نماینده آنها کفایت می کند.
در این دادخواست خوانده کسی است که درخواست حصر وراثت می نماید (یکی از وراث یا اشخاص ذینفع در اموال متوفی) و خواهان سایر وراث هستند. خوانده باید حتما کد ثنا داشته باشد. دادخواست تقاضای حصر وراثت نوعی دعوی غیر مالی محسوب می شود و هزینه دادرسی آن مبلغ ثابت است که سالانه از سوی قوه قضاییه ابلاغ می گردد. برای اطلاع از هزینه مربوطه می توانید با وکیل مشورت کنید.
مراحل صدور گواهی انحصار وراثت در نوع نامحدود طولانی تر است، چون یک ماه بعد از انتظار آگهی رسیدگی آغاز می شود. به طور معمول دریافت این گواهی بین ۱۰ تا ۴۵ روز زمان نیاز دارد.
مدارک لازم برای انحصار وراثت
برای ثبت درخواست گواهی حصر وراثت باید مدارک زیر ضمیمه گردد:
- اصل گواهی فوت متوفی
- اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه متوفی
- اصل و کپی تصویر سند ازدواج متوفی
- اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه همه وراث
- استشهادیه محضری
- وصیت نامه متوفی (در صورت وجود) – وصیتی که در آن برای بیش از ثلث اموال تعیین تکلیف شده، معتبر نمی باشد. همچنین در وصیت نامه مالک حق ندارد یک یا چند تن از وراث قانونی را از ارث محروم کند.
- مدارک تصدیق ادعا (در صورتی که درخواست دهنده از وراث نبوده و در اموال متوفی به هر دلیل از جمله طلب، سهمی دارد.)
توجه! برای اینکه نوع گواهی حصر وراثت مشخص شود، باید در دادخواست یا استشهادیه قید شود که ارزش ریالی اموال متوفی بیش از ۵۰۰ میلیون ریال است یا کمتر از آن. همچنین توجه داشته باشید طبق تغییرات قانون مالیات های مستقیم در سال ۱۳۹۵ ، لازم نیست برای دریافت گواهی حصر وراثت، اظهارنامه مالیاتی ارائه گردد. مراحل پرداخت مالیات بعد از حصر وراثت انجام می گیرد. برای حصر وراثت اموال متوفیان قبل از سال ۱۳۹۵ باید اظهارنامه ارائه گردد.
استشهادیه محضری چیست؟
یکی از مدارک مهم برای درخواست حصر وراثت، استشهادیه محضری است. این استشهادیه یک گواهی رسمی است که باید در دفاتر اسناد رسمی تنظیم گردد. در این گواهی ۳ نفر از افرادی که متوفی و وراث ایشان را می شناسد، در دفتر حاضر شده و بیان می کنند چه کسانی از اموال متوفی ارث می برند. این افراد باید عاقل و بالغ بوده و محکومیت جنایی یا کیفری نداشته باشند. همچنین مشهور به فساد اخلاقی نبوده و در تنظیم این استشهادیه به هیچ عنوان دروغ نگویند.
مرجع قضایی بر اساس این استشهادیه و اسناد و مدارک مربوط به متوفی و وراث، گواهی حصر وراثت را صادر می کند. در جلسات رسیدگی شورای حل اختلاف نیاز نیست وراث حضور داشته باشند. برای جلوگیری از اطاله زمان بهتر است از وکیل یا موسسات حقوقی معتبر کمک بگیرید.