استعلام انحصار وراثت از دو طریق امکان پذیر است، اولین روش مراجعه به شورای حل اختلاف واقع در آخرین محل اقامت متوفی است. برای دریافت رونوشت آگهی حصر وراثت حتما باید یکی از وراث متوفی یا افراد ذینفع در اموال وی باشید. بنابراین باید مدارک دال بر این ادعا ارائه دهید. در غیر این صورت پاسخی از شورا دریافت نخواهید کرد. دومین روش برای استعلام حصر وراثت جستجوی آگهی انحصار وراثت در سامانه آگهی الکترونیک قضایی است. البته اگر انحصار وراثت از نوع محدود باشد، یعنی اموال باقی مانده از متوفی کمتر از حد قانونی باشد، آگهی آن در روزنامه رسمی منتشر نمی گردد. آگهی حصر وراثت در روزنامه رسمی مختص زمانی است که اموال متوفی بیش از ۵۰ میلیون تومان ارزش داشته باشد. در ادامه مقاله در مورد جزئیات این موضوع صحبت خواهد شد. البته قبل از آن مفهوم انحصار وراثت تشریح شده و انواع آن بیان می گردد. همچنین اطلاعات کافی در مورد مراحل انحصار وراثت، مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به تقاضای انحصار وراثت و مدارک لازم برای انجام این امر ارائه خواهد شد. اما اگر قصد دارید امور مربوط به صدور انحصار وراثت یا استعلام آن در کمترین زمان ممکن صورت گیرد، حتما از وکلای متخصص کمک بگیرید.
انحصار وراثت چیست؟
قبل از اینکه موضوع استعلام انحصار وراثت را توضیح دهیم باید با مفهوم انحصار وراثت یا حصر وراثت آشنا شوید. زمانی که فردی فوت می کند و اموال و دارایی هایی از وی باقی می ماند، باید بین وراث تقسیم گردد. طبق قانون وراث شامل افراد مختلفی هستند از جمله والدین، همسر، فرزندان، فرزندانِ فرزندان (نوه ها)، خواهر و برادر و فرزندان آنها، عمه، عمو، دایی، خاله و فرزندان آنها. اما اینکه هر فرد در چه صورت و چه مقدار ارث می برد، سوال مهمی است که پاسخ دقیق آن بعد از انحصار وراثت مشخص می شود.
بنابراین انحصار وراثت تکلیف اموال و ترکه متوفی را مشخص کرده و نحوه توزیع آن را به صورت دقیق معین می کند. اگر وراث متوفی زیاد باشند یا دسترسی به آنها ممکن نباشد، برای انحصار وراثت به مرجع قضایی مراجعه می گردد. مرجع قضایی بعد از انجام امور مربوطه، گواهی انحصار وراثت صادر می کند.
لازم به ذکر است گواهی انحصار وراثت بر دو نوع است: محدود و نامحدود. این دو به لحاظ ماهیت یکسان هستند اما برای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود باید آگهی در روزنامه منتشر شود. اگر اموال متوفی ارزشی کمتر از حد قانونی داشته باشد، نیازی به انتشار آگهی در روزنامه نیست. حد قانونی در سال ۱۴۰۳ پانصد میلیون ریال است. در سال های آتی با توجه به نرخ تورم این رقم تغییر کرده و مبلغ آن از طریق قوه قضاییه ابلاغ می گردد.
برای انحصار وراثت کجا برویم؟
طبق قانون شوراهای حل اختلاف، رسیدگی به موضوع انحصار وراثت در صلاحیت شورای حل اختلاف واقع در آخرین محل اقامت متوفی است. اما لازم نیست به صورت مستقیم به شورا مراجعه کنید بلکه باید درخواست انحصار وراثت را در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تنظیم و ثبت نمایید. در این مرحله باید هزینه خدمات دادرسی و هزینه خدمات دفتر را نیز بپردازید.
مدارک لازم برای انحصار وراثت
برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید مدارک زیر را همراه درخواست کتبی خود ارائه نمایید:
- مدارک هویتی کلیه وراث (اگر به مدارک تمام وارث دسترسی ندارید جای نگرانی نیست. شورای حل اختلاف از طریق اداره ثبت استعلامات لازم را دریافت می کند که البته کمی زمانبر است.)
- مدارک هویتی متوفی (شناسنامه متوفی باید ابطال شده باشد.)
- گواهی فوت متوفی (بدون این گواهی، مراحل انحصار وراثت انجام نمی شود.)
- سند ازدواج یا شناسنامه همسر متوفی (در صورتی که همسر در قید حیات باشد.)
- اظهارنامه مالیات بر ارث (برای متوفیان قبل از ۱۳۹۵ ارائه این اظهارنامه ضرورت دارد.)
- استشهادیه محضری (برای دریافت این استشهادیه باید همراه سه نفر از کسانی که متوفی را می شناسند و حدود اموال وی را می دانند، به دفتر اسناد رسمی مراجعه کرده و استشهادیه تکمیل نمایید.)
- وصیت نامه متوفی (در صورت وجود)
مراحل انحصار وراثت
شورای حل اختلاف بعد از دریافت درخواست انحصار وراثت و مدارک لازم، رسیدگی را آغاز می کند. اگر ارزش اموال و ترکه متوفی بیش از ۵۰ میلیون تومان باشد، ابتدا درخواست مذکور در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه های محلی انتشار می یابد. این کار با هدف اطلاع رسانی به تمام وراث و افراد ذینفع در اموال (مانند طلبکاران) متوفی انجام می گیرد. بعد از گذشت یک ماه از انتشار آگهی، در صورتی که اعتراضی دریافت نشود، مراحل رسیدگی و صدور گواهی انجام می شود.
اگر می خواهید مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت تا حد امکان کوتاه شود، حتما از وکیل کمک بگیرید.
نحوه استعلام انحصار وراثت
ممکن است برای وراث متوفی یا اشخاص ذینفع در اموال وی این سوال پیش بیاید که «از کجا بفهمیم انحصار وراثت شده؟»
برای استعلام حصر وراثت دو راه وجود دارد. اولین راه مراجعه به شورای حل اختلاف واقع در آخرین محل زندگی متوفی است. هنگام مراجعه باید اسناد و مدارک دال بر وارث یا ذینفع بودن خود را ارائه دهید. در صورت تایید شورا، می توانید یک رونوشت از گواهی انحصار وراثت متوفی دریافت نمایید. راه دوم استعلام آگهی در روزنامه رسمی است.
جستجوی آگهی انحصار وراثت در روزنامه رسمی
همان طور که در قسمت قبل اشاره شد برای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود، ابتدا در روزنامه رسمی و روزنامه محلی آگهی منتشر می شود. بنابراین می توان آگهی انحصار وراثت را در میان آگهی های روزنامه رسمی جستجو نمود برای این منظور باید وارد سامانه آگهی الکترونیک قضایی شوید.
در صفحه اول این سامانه تب «آگهی اعلامی» را انتخاب نمایید. در کادر موضوع آگهی، عنوان «موضوع ماده ۳۶۱ قانون امور حسبی (حصر وراثت)» و در قسمت مرجع صادر کننده، گزینه «قوه قضایی» را انتخاب کنید. سپس تاریخ صدور را به صورت مناسب انتخاب کرده و دکمه «بازیابی اطلاعات» را بزنید. اطلاعات آگهی های حصر وراثت که در بازه زمانی منتخب شما صادر شده نمایش داده می شود که باید در بین آنها آگهی مورد نظر خود را پیدا کنید.
برای تسهیل استعلام انحصار وراثت، باید بازه زمانی را تا حد ممکن کوتاه کنید که تعداد گواهی ها کمتر باشد. در این صورت جستجو آسان تر خواهد بود.