مهریه یکی از اصلی‌ترین حقوق مالی زن در زمان عقد نکاح به شمار می‌آید که در صورت بروز طلاق، مرد موظف به پرداخت آن به زن خواهد بود. مهریه ممکن است به صورت معین یا مهرالمسمی تعیین شود که به طور مستقیم بر میزان تعهد مالی مرد تاثیر می‌گذارد. در برخی موارد، مردان ممکن است به دلیل مشکلات مالی و ناتوانی در پرداخت مهریه، تقاضای اعسار مهریه را مطرح کنند.
اعسار مهریه به معنای ناتوانی مرد در پرداخت مهریه به صورت یکجا است و بستگی به شرایط خاص مالی مرد دارد. این پدیده در سیستم حقوقی ایران یکی از موضوعات مهم در دادگاه‌های خانواده به شمار می‌آید که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
در این مقاله، مفهوم اعسار مهریه، شرایط، مراحل، مدارک و تمامی نکات مرتبط با آن به طور کامل توضیح داده خواهد شد.
مفهوم اعسار
برای درک بهتر اعسار باید ابتدا به معنی لغوی و حقوقی آن بپردازیم. در لغت، واژه «اعسار» از ریشه «عسر» به معنای «فشار» و «تنگنا» است و به حالتی اطلاق می‌شود که شخص قادر به پرداخت بدهی‌های خود نباشد. در اصطلاح حقوقی، اعسار به معنی ناتوانی فرد در پرداخت دیون مالی است، بدون اینکه شخص دچار ورشکستگی شده باشد. فرد معسر، ممکن است درآمدی داشته باشد، اما توان پرداخت تمام بدهی‌ها را به صورت یکجا نداشته باشد.
در قوانین ایران، اعسار در خصوص بدهی‌های مالی به ویژه مهریه کاربرد دارد و به عنوان یک درخواست قانونی برای تقسیط بدهی یا تعویق در پرداخت آن استفاده می‌شود. مردی که توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد، می‌تواند از دادگاه درخواست اعسار مهریه کند تا بتواند آن را به صورت اقساطی پرداخت نماید.
اعسار مهریه چیست؟
همانطور که گفته شد، مهریه به عنوان یکی از حقوق مالی زن در ازدواج محسوب می‌شود و پرداخت آن از سوی مرد پس از وقوع طلاق یا جدایی، الزامی است. در مواردی که مرد توانایی پرداخت مهریه را ندارد، اعسار به معنای درخواست برای تقسیط مهریه یا تاخیر در پرداخت آن مطرح می‌شود. در واقع، اعسار مهریه به این معناست که مرد نمی‌تواند تمام مبلغ مهریه را به صورت یک دفعه به زن پرداخت کند، اما از نظر قانونی هنوز موظف به پرداخت آن است.
درخواست اعسار مهریه ممکن است در موارد زیر مطرح شود:
۱. عدم وجود درآمد کافی: مرد ممکن است درآمدی ثابت و کافی نداشته باشد که بتواند مبلغ مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند.
۲. فقدان دارایی‌های قابل نقد: ممکن است مرد دارای اموال زیادی باشد، اما این اموال به دلیل غیر نقدی بودن یا ارزش پایین، نتواند مهریه را تسویه کند.
۳. شرایط اقتصادی سخت: شرایط اقتصادی مانند بیکاری، مشکلات مالی و ورشکستگی ممکن است باعث شود که مرد قادر به پرداخت مهریه نباشد.
شرایط درخواست اعسار مهریه
درخواست اعسار مهریه به معنی درخواست از دادگاه برای تقسیط یا کاهش مبلغ مهریه به دلیل عدم توانایی مالی مرد است. برای این کار، مرد باید در دادگاه ثابت کند که به دلیل مشکلات مالی قادر به پرداخت مهریه به صورت یکجا نیست. درخواست اعسار می‌تواند در صورت بروز شرایط خاصی مانند بیکاری، بیماری یا مشکلات مالی شدید ارائه شود، که موجب عدم توانایی در پرداخت مبلغ تعیین شده می‌شود.
برای درخواست اعسار مهریه، مرد باید به دادگاه مستنداتی ارائه دهد که نشان دهنده وضعیت مالی او باشد. این مستندات شامل گزارشات بانکی، گواهی‌های پزشکی و اسناد مربوط به وضعیت شغلی می‌تواند باشد. علاوه بر این، دادگاه باید بررسی کند که آیا مرد توانایی پرداخت مهریه به صورت اقساطی را دارد یا خیر و این شرایط باید در نظر گرفته شود.
در صورتی که دادگاه درخواست اعسار را تایید کند، معمولا مهریه به صورت اقساطی پرداخت می‌شود و یا ممکن است مبلغ آن کاهش یابد. اما اگر مرد توانایی پرداخت حتی اقساط را هم نداشته باشد، دادگاه ممکن است تصمیمات دیگری برای حمایت از حقوق زن بگیرد، مانند تعیین مهلت زمانی خاص برای پرداخت یا اجرای حکم بازداشت در صورت عدم پرداخت.
مدارک لازم برای درخواست اعسار مهریه
برای آنکه دادگاه بتواند درخواست اعسار مهریه را بررسی کند، مرد باید مدارکی مبنی بر ناتوانی مالی خود ارائه دهد. این مدارک شامل موارد زیر می‌شود:
- فرم دادخواست اعسار
مرد باید یک دادخواست رسمی به دادگاه خانواده ارائه دهد که در آن دلایل ناتوانی مالی خود را به طور کامل توضیح داده باشد.
- مدارک مالی
شامل فیش حقوقی، اظهارنامه مالیاتی، کپی قراردادهای کاری، اجاره‌نامه‌ها و سایر مدارک که نشان دهنده میزان درآمد و شرایط مالی مرد باشد.
- شهادت شهود
مرد می‌تواند شهادت شهود را به دادگاه ارائه دهد که وضعیت مالی او را تایید کند. این شهادت‌ها باید از افرادی باشند که وضعیت مالی مرد را از نزدیک می‌شناسند.
- مدارک مربوط به دارایی‌ها و بدهی‌ها
مرد باید دارایی‌ها و بدهی‌های خود را نیز اعلام کند. در صورتی که مرد دارای اموال غیر نقدی (مانند ملک، خودرو و …) باشد، باید آن‌ها را به دادگاه معرفی کند تا وضعیت مالی وی به طور کامل بررسی شود.
مراحل رسیدگی به اعسار مهریه
درخواست اعسار مهریه پس از ثبت در دادگاه خانواده، وارد فرایند رسیدگی می‌شود که شامل مراحل زیر است:
۱. ثبت دادخواست اعسار:
مرد باید دادخواست اعسار را به دادگاه خانواده ارائه دهد. این دادخواست باید به طور دقیق دلایل ناتوانی مالی مرد و مستندات آن را شرح دهد.
۲. اطلاع‌رسانی به زن:
پس از ثبت دادخواست، دادگاه باید آن را به زن اطلاع دهد. زن می‌تواند در این مرحله اعتراض خود را نسبت به درخواست اعسار مرد اعلام کند.
۳. جلسه دادرسی:
دادگاه خانواده یک جلسه دادرسی برای بررسی درخواست اعسار مهریه برگزار می‌کند. در این جلسه، مرد باید مدارک و مستندات مالی خود را ارائه دهد و همچنین شهود برای تایید ادعای مرد در خصوص ناتوانی مالی شهادت دهند.
۴. ارزیابی وضعیت مالی:
دادگاه وضعیت مالی مرد را به دقت بررسی می‌کند. این بررسی ممکن است شامل تحقیقاتی از سوی مقامات دادگاه برای ارزیابی صحت ادعاهای مرد باشد.
۵. صدور رای:
پس از بررسی تمامی جوانب، دادگاه تصمیم‌گیری می‌کند. اگر دادگاه تشخیص دهد که مرد ناتوان از پرداخت مهریه است، ممکن است رای به اعسار مهریه دهد. در این صورت، پرداخت مهریه به صورت اقساطی انجام خواهد شد.
تقسیط مهریه
در صورتی که دادگاه درخواست اعسار مهریه را بپذیرد، مهریه به صورت اقساطی پرداخت می‌شود. تعداد اقساط و میزان هر قسط بر اساس وضعیت مالی مرد و توانایی پرداخت وی تعیین خواهد شد. دادگاه معمولا با توجه به موارد زیر این تصمیم را می‌گیرد:
- درآمد ماهیانه مرد:
میزان درآمد مرد یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین اقساط مهریه است. مرد باید قادر باشد هر ماه قسطی معقول از مهریه را پرداخت کند.
- هزینه‌های زندگی:
هزینه‌های زندگی مرد نیز در تعیین میزان اقساط مهریه تاثیر گذار است. اگر مرد دارای هزینه‌های بالایی باشد، دادگاه ممکن است اقساط کم‌تری تعیین کند.
- میزان کل مهریه:
مبلغ کل مهریه و شرایط آن نیز در تقسیط مهریه اثر دارد. اگر مهریه مبلغ بالایی باشد، معمولا مدت زمان اقساط طولانی‌تر می‌شود.
- دیگر بدهی‌ها یا مسئولیت‌ها:
اگر مرد سایر بدهی‌ها یا مسئولیت‌های مالی داشته باشد، این موارد نیز در تعیین میزان اقساط مهریه در نظر گرفته می‌شود.
نکات مهم درباره اعسار مهریه
امکان اعتراض به رای اعسار
اگر زن با تصمیم دادگاه در خصوص اعسار مخالفت کند، می‌تواند نسبت به این تصمیم اعتراض کند و دادگاه می‌تواند رای خود را بازنگری کند.
اعسار موقت و دائمی
اعسار ممکن است موقت باشد، یعنی در صورتی که وضعیت مالی مرد بهبود یابد، پرداخت مهریه به صورت یکجا صورت گیرد. در صورت ثابت شدن توانایی مالی مرد در آینده، اقساط به حالت قبلی باز خواهد گشت.
عدم پرداخت اقساط و عواقب آن
اگر مرد از پرداخت اقساط مهریه امتناع کند یا نتواند آن را پرداخت کند، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و درخواست جلب او را بکند. همچنین، مرد ممکن است با حکم قضایی به زندان منتقل شود.
مهلت قانونی برای ارائه دادخواست اعسار چقدر است؟
مرد باید ظرف ۳۰ روز از زمان ابلاغ اجراییه مهریه، دادخواست اعسار را به همان دادگاه صادر کننده حکم تقدیم کند. اگر در این بازه اقدام نکند و مالی از او شناسایی شود، ممکن است توقیف شود یا حتی با حکم جلب رو به رو شود. پس زمان‌بندی در این مسیر بسیار مهم است.
نتیجه‌گیری
اعسار مهریه یک راهکار قانونی است که به مردانی که به دلیل مشکلات مالی قادر به پرداخت مهریه به صورت یکجا نیستند، امکان پرداخت اقساطی مهریه را می‌دهد. این درخواست باید به دادگاه خانواده ارائه شود و با ارائه مدارک معتبر و مستندات مالی، دادگاه بررسی می‌کند که آیا مرد واقعا ناتوان از پرداخت مهریه است یا خیر. اعسار به معنای ناتوانی کامل مالی نیست، بلکه به معنای ناتوانی در پرداخت یک‌جای مهریه است. در نهایت، دادگاه تصمیم می‌گیرد که آیا مهریه به صورت اقساط پرداخت شود یا خیر.
موسسه حقوقی مهرآسا در تمامی مراحل حقوقی مربوط به اعسار مهریه، از مشاوره اولیه تا تنظیم دادخواست و پیگیری جلسات دادگاه، در کنار شماست. تیم حقوقی مجرب ما با دانش به روز و تجربه عملی در پرونده‌های خانوادگی، مسیر قانونی را برای شما هموار می‌سازد تا بدون دغدغه و با آگاهی کامل، از حقوق خود دفاع کنید.